morfologi-mengidentifikasi verba, nomina, adjektiva, adverbia, pronomina, numeralia

Minggu, 13 Desember 2015

| | |
Kadadeyan Dina Iki
 
Simbah lagi ngresiki peturone sing reget marga akeh tibanan mbako rokok.  Peturone disulaki lan disapu nganti resik. Aku arep ngrewangi, nanging simbah malah ngongkon aku nggodhog kacang lan tela kanggo acara kumpulan RT mengko bengi. Sawise mateng, godhogan kacang lan tela kuwi banjur didelehake cething. Ananging telane kematengen, mula banjur didheplok, digawe gethuk. Deplokan sing kanggo gawe gethuk, aku nyileh nggone budhe.
Sabubare gawe gethuk, adhiku ngejak pit-pitan ana ngalas. Nalika tekan prapatan cedhak ngalas, aku weruh kancaku sing baguse ora jamak. Dheweke lagi motoran karo mbakyune.  Mbakyune nyelukake aku, aku manthuk lan mesem. Nalika wis tekan ngalas, aku lan adhiku golek mas-masan. Mas-masan kuwi kewan cilik kaya kepik, nanging warnane emas. Aku lan adhiku oleh mas-masan akeh, kira-kira ana rong puluh. Mas-masan mau banjur diburke loro-loro.
Sawise mas-masan mau entek, aku ngejak adhiku ndelok alas sing lagi digaru. Panggarape ora liya pakdheku dhewe. Nalika aku lagi namatake carane nggaru, adhiku malah dolanan lendhut. Dheweke banjur ngregeti tanganku, nalika daklokke supaya aja dolanan lendhut.
Adhiku dakjak bali, nanging durung gelem bali. Adhiku malah nantang cepet-cepetan mlayu ana ing galengan. Aku wegah, marga wedi yen mengko tiba ing lendhutan. Adhiku namung meneng lan mbesengut nalika dakbonceng bali.
Tekan ngomah, wis ana bapak sing lagi leren rolasan. Bapak dhahar lan luhuran, banjur magawe maneh. Ana ing meja jebul wis ana bakso sing numbasake bapak. Bakso mau kanggo aku lan adhiku, nanging adhiku ngakuni yen bakso kuwi namung kanggo dheweke, ora oleh ana sing jaluk. Simbok banjur ngandhani adhiku supaya gelem menehi baksone.
“Angger digawekake es jeruk ya, Mbak.”
“Ya wis, tak gawekake,” semaurku karo mlaku anuju pawon.
“Es jeruke diplastiki terus ditaleni gawa karet ya, Mbak!” adhiku mbengok saka ngarep tipi.
Supaya adhiku ora nangis lan gelem menehi bakso mau, aku sumarah wae nggawekake kekarepane mau. Nalika wis rampung gawe es jeruk, aku ndadak manasake baksone dhisik, marga kesuwen dibukak dadi anyep lan ngendhal. Sanajan mangkelake, aku tetep gelem manasake bakso mau.
Sawise kuwi, baksone dibagi dadi rong mangkok. Aku lan adhiku banjur mangan bakso. Baksone dakwenehi sambel akeh supaya tambah enak. Adhiku malah melu-melu menehi baksone sambel. Akhire adhiku megap-megap kepedhesen. Dheweke dadi wegah mangan baksone, lan diwenehake aku kabeh.
Aku rampung mangan bakso, banjur delok tipi karo adhiku. Adhiku yen wis ndelok kartun bisa nganti ngompleh. Ananging lagi sanyuk wae aku delok tipi, aku diceluk simbok.
“Ndhuk, klambimu sing ana lemari kae mbokya ditata, kok pating jempalikan kabeh,” dhawuhe simbok sing nalika kuwi lagi gawe ager-ager kanggo pacitan mengko bengi.
Aku banjur menyat menyang kamarku lan nata klambi. Ananging lagi wae entuk separo anggone nata klambi, ana suwara mak dhor seru banget. Aku kaget tenan. Adhiku uga kaget, malah nganti nangis sesegukan. Simbokku banjur nggandheng aku lan nggendhong adhiku metu omah. Simbah uga melu metu lan nganti lali ora sandhalan.
Suwara mau jebule suwara gas elpijine tanggaku sing njebluk. Gas mau njeblug marga anggone masang kurang kenceng. Tanggaku banjur padha mlayu golek banyu kanggo mateni geni supaya ora mbrembet ana ing omah liyane.
“Aja mrana, engko nek liyak geni!” Simbok melingi aku nalika aku arep nyedhak, pengin delok.
Untung wae genine ora gedhe, dadi sing kobong namung ambrak pawon. Lik Kus, tanggaku sing kejeblugan gas uga ora parah, namung sikile kena luka bakar sithik.
“Ndhuk, adhimu gocekana sadhela! Aku taknjupuk salep kanggo tamba Lik Kus,” simbok banjur mlaku bali.
Wengine, bubar ngrewangi simbok nata panganan kanggo kumpulan RT, aku banjur turu. Awakku wis krasa kesel banget. Mbesuk uga aku arep lunga menyang Ngayogyakarta karo kanca-kancaku.


KATRANGAN:
1.     Ngresiki: N-resik-i = verba de adjektival
2.    Peturon: pa-turu-ane = nomina de verbal
3.    Tibanan: tiba-nan = nomina de verbal
4.    Disulaki: di-sulak-i = verba de nominal
5.    Disapu: di-sapu = verba de nominal
6.    Aku: pronomina persona/ purusa (utama purusa)
7.    Kumpulan: kumpul-an = nomina de verbal
8.    Godhogan: godhog-an = nomina de verbal
9.    Kuwi: pronomina demonstratif substantif
10. Kematengen: adverbia transposisi dari kata sifat (adjektiva)
11.  Deplokan: deplok-an = nomina de verbal
12. Pit-pitan: dwilingga ‘pit’-an = verba de nominal
13. Prapatan: pra-papat-an = nomina de numeralia
14. Baguse: bagus-e = nomina de adjektival
15. Ora jamak: adverbia murni
16. Dheweke: pronomina persona/ purusa (pratama purusa)
17. Motoran: motor-an = verba de nominal
18. Kira-kira: adverbia transposisi dari kata kerja (verba)
19. Rong puluh: numeralia majemuk berupa morfem pangkal plus morfem pangkal
20.Loro-loro: numeralia ulang penuh tanpa perubahan vokal
21. Digaru: di-garu = verba de numeralia
22.Panggarape: paN-garap-e = nomina de verbal
23.Nggaru: N-garu = verba de nominal
24.Ngregeti: N-reget-i = verba de nominal
25.Cepet-cepetan: dwilingga ‘cepet’-an = verba de adverbial
26.Rolasan: rolas-an = verba de numeralia
27.Luhuran: luhur-an = verba de nominal
28.Ngakuni: N-aku = verba de pronominal
29.Diplastiki: di-plastik-i = verba de nominal
30.Ditaleni: di-tali-ni = verba de nominal
31. Sumarah: um-sarah = adjektiva de verbal
32.Manasake: N-panas-ake = verba de adjektival
33.Ngendhal: N-kendhal = adjektiva de nominal
34.Mangkelake: adverbia transposisi dari adjektiva
35.Megap-megap: dwilingga = adjektiva de adverbial
36.Kepedhesen: ke-pedhes-en = adverbia transposisi dari adjektiva
37.Ngompleh: adverbia murni
38.Sanyuk: adverbia murni
39.Pating jempalik: adverbia murni
40.Mak dhor: adverbia murni
41. Sesegukan: adverbia murni
42.Sandhalan: adverbia transposisi dari nominal
43.Mrana: pronomina demonstratif arah jauh
44.Banget: adverbia murni
45.Mbesuk: pronomina demonstratif temporal

0 komentar:

Posting Komentar