ABSTRAK
Tradisi Pasar Kramat ing Dhusun
Kramat
Annisak
Maulani
Ing dhaerah Muntilan ana tradhisi
utawa budaya , salah sijine yaiku tradisi Pasar Kramat kang ana ing Dhusun
Kramat, Desa Congkrang. Tradhisi iki dianakake saben Jum’at Pahing, saengga
asring kasebut Pasar Jum’at Pahing. Masyarakat biyasane padha teka ana pasar
iki kanggo nglakokake nadzare. Nadzar
yen wis mari saka larane bakal lunga ana Pasar Kramat. Nalika ana ing Pasar
Kramat, barang kang padha dituku yaiku kupat lan srundeng sing dibungkus
godhong gedhang. Wong-wong uga padha tuku kembang mawar, kenanga, kantil, lan
godhong pandhan kanggo disebarake ana ing lawang melbu pasar. Ananging yen ora
nglakokake bab mau, ora ana ukumane. Metodhe kanggo neliti tradhisi iki yaiku
nentokake idhe lan perkara, ngumpulake dhata saka internet lan wawancara wong
kang teka ana Pasar Kramat, ngolah dhata, sarta njupuk dudutan. Asile yaiku
tradhisi Pasar Kramat iki taksih dilakokake nganti saiki, sanajan ana sing
maleh, kayata panganan lan dolanan sing didol.
Kata
Kunci: nadzar, Pasar Kramat, tradhisi dhaerah
A.
Pendahuluan
1. Latar
Belakang
Ing
Indonesia ana akeh budaya dhaerah sing maneka warna lan narik Knggo dikenal.
Budaya-budaya kasebut uga wis ngalami pergeseran lan wis maleh tata carane
utawa unsure kang disebabake saya majune jaman. Salah siji budaya dhaerah kang
unik lan narik kasebut yaiku trahisi Pasar Kramat ing dhaerah Kabupaten
Magelang, tepate ana Dhusun Kramat, Desa Congkrang, Kecamatan Muntilan.
Tradhisi
Pasar Kramat utawa tradhisi nadzar yaiku ana wong sing lagi lara ngucap nadzar,
yen dheweke bakal lunga menyang Pasar Kramat nalika wis keturutan marine. Mula
kuwi, saperangan wong padha teka ana pasar iki kanggo bayar nadzare kang wis
kaucap mau. Pasar Kramat iki uga namung ana saben dina Jum’at Pahing, saengga
kerep kasebut uga Pasar Jum’at Pahing.
Wong-wong
sing menyang Pasar Kramat kanggo nglakoni nadzare marga wis keturutan mari mau
padha ‘midang’ utawa ngincipi (tuku) maneka warna panganan kang ana ing pasar
kasebut. Ananging, wong kang padha teka ana pasar iki ora namung sing arep
nglakoni nadzare, wong sing mung blanja lan dolan uga ana. Nalika padha teka
ana Pasar Kramat, wong-wong biyasane tuku kupat lan srundeng kang dibungkus
godhong gedhang. Liyane panganan, ana dolanan tradhisional lan barang-barang
liyane kayata klasa, sarta ana uga sing padha tuku kembang. Kembang sing didol
mau ana kembang mawar, kenanga, kantil lan godhong pandhan. Kembang kasebut
dituku banjur disebar ana dalan utawa ngarep lawang melbu pasar. Pasar iki ana
ing dalan melbu dhusun lan sebelahe wis dalan gedhe, saengga wong-wong dadi
gampang anggone nemokake.
2. Rumusan
Masalah
Tradhisi
Pasar Kramat wis ana saka jaman biyen (taun durung ana sing ngerti) lan wis
akeh masyarakat sing ngerti. Tradhisi iki uga isih ana nganti saiki, namung
sithik malehe, yaiku barang sing didol lan saya kurange wong sing percaya karo
tradhisi iki. Mligine masyarakat ana dhaerah Muntilan, wis padha kurang anggone
kenal karo tradhisi iki. Mula kuwi, didelok saka panjabarane mau, mula bisa
dijupuk rumusan masalah kang prelu dibahas. Rumusan masalah mau yaiku kepriye
lakune tradhisi Pasar Kramat kasebut lan kahanane saiki ing tengah-tengahe
masyarakat, mligine masyarakat dhaerah Muntilan.
3. Landasan
Teori
·
Tradhisi
Ana
ing wikipedia.com, tradisi kuwi saka basa latin, yaiku “traditio” sing duwe
arti diterusake. Ana ing njeri Kamus Besar Indonesia, tradhisi nurut etimologi
yaiku tembung kang njurus adhat utawa kebiyasaan sing turun temurun utawi
aturan sing dilakokake masyarakat.
Akeh
pangerten kanggo tembung tradhisi, kanthi umum tradhisi kuwi duwe pangerten
yaiku budaya utawa adhat kang maneka warna wujude sing dadi warisane saka turun
temurun supaya dilakokake terus lan dilestarekake.
·
Pasar Kramat
Pasar
Kramat utawa kasebut uga Pasar Jum’at Pahing kuwi pasar kang ana ing Dhusun
Kramat, Desa Congkrang, Kecamatan Muntilan, Kabupaten Magelang. Pasar iki
dianakake saben dina Jum’at Pahing (35 dina sapisan utawa selapan). Bab kang
ndadekake pasar iki unik yaiku alesan para warga sing padha teka. Wong-wong
kuwi padha teka kanggo nglaksanakake nadzar utawa janji sing digawe yen
kepenginane wis terkabul, mligine kepinginan mari saka larane.
Ana
panganan kang dadi khase Pasar Kramat, yaiku ketupat lan srundeng kang bungkuse
saka godhong gedhang. Ana ing cedhak pasar uga ana sarean sing kerep ditekani
karo masyarakat. Sarean kasebut nganti saiki durung ngerti sapa sing duwe
sarean kasebut. Ana ing jalanjogja.com disebutake, yen ana loro versi babagan
sapa sing duwe sarean kasebut. Kang kapisan yen sarean mau duwekke Mbah Kramat
(luhure Dhusun Kramat. Versi kaloro yaiku sarean kasebut isine kuku lan rambute
Sunan Kalijaga.
B.
Metode
Penelitian
Tahapan-tahapan
kang dilakokake kanggo nyusun karya tulis iki, yaiku kaya ing ngisor iki.
1) Golek
idhe
Anggone
golek idhe dilakokake kanthi ngumpulake saperangan budaya utawa tradhisi kang
ana ing Kabupaten Magelang, mligine ing dhaerah Kecamatan Muntilan.
2) Ngrumusake
masalah
Masalah
kang njedhul ana ing tradhisi Pasar Kramat meh padha karo masalah sing dialami
budaya utawa tradhisi liyane, yaiku saya kurang dikenal karo masyarakate dhewe
lan saya maleh unsur-unsur tradhisi kasebut. Mula kuwi, nalika ngrumusake
masalah, saliyane ngamati ngrembakane tradhisi iki, uga karo ndelok
masalah-masalah sing dialami tradhisi liya.
3) Ngumpulake
dhata
Nalika
gawe karya tulis iki uga prelu dhata kanggo ndhukung pendhapat-pendhapat
penulis. Penulis nhumpulake dhata utawa info babagan tradhisi Pasar Kramat iki
saka internet lan uga didukung karo asil wawancara sing dilakokake penulis
marang wong sing ngunjungi Pasar Kramat.
Wawancara
dilakokake kanggo supaya oleh dhata babagan kepiye lakune tradhisi Pasar Kramat
mau utawa kegiyatan apa wae sing ana ing Pasar Kramat. Salajenge, apa wae sing
didol utawa sing dadi khase ing pasar kasebut lan apa sing dadi alesane wong
sing padha teka ana pasar, sarta apa wae sing dilakoni pengunjunge mau ana
Pasar Kramat kasebut.
4) Ngolah
Dhata
Dhata
sing wis ana dianalisis lan dibahas supaya dadi pembahasan kang runtut lan bisa
dipahami.
5) Narik
dudutan (kesimpulan)
6) Nyusun
karya tulis
C.
Hasil
lan Pembahasan
Sawise
observasi budaya utawa tradhisi Pasar Kramat iki lan wawancara narasumber, mula
oleh asil kaya ing ngisor iki.
1) Pelaksanaane
utawa kegiyatan tradhisi Pasar Kramat
Pasar
Kramat yaiku pasar sing ana ing Dhusun Kramat, Desa Congkrang, Muntilan,
Magelang. Pasar iki unik marga wong sing padha teka kuwi yaiku wong sing pengin
nglakokake nadzare nalika lara. “Wong-wong sing padha teka biyasane wong kang
nalika lara gawe nadzar, yen wis mari bakal lunga menyang Pasar Kramat.
Ananging ana uga sing padha teka namung kanggo blanja panganan utawa
barang-barang,” omonge salah siji wong kang teka ana Pasar Kramat.
Wong-wong
kang dodolan ana Pasar Kramat iki akehe yaiku wong-wong sing omahe ana Dhusun
Kramat utawa warga asli kono.ananging, tetep ana sing saka njaba Dhusun Kramat,
sanajan sithik. Wong kang dodolan uga dominasi ibu-ibu lan ana sing wis sepuh.
Pengunjung
Pasar Kramat biyasane tuku kupat lan srundeng sing dibungkus godhong gedhang.
Bab kuwi dadi salah sijine ciri khas ing Pasar Kramat iki. Liyane kupat, ana
uga panganan sing akeh didol ana pasar iki, yaiku bubur, tahu lan tempe bacem,
lan, maneka warna. Ana ing pasar iki uga wong kang dodolan dolanan bocah.
Ananging, dolanan sing didol wis ora kaya biyen. Dhek biyen, dolanan sing didol
kuwi dolanan tradhisional, kayata kipas kertas, gledhekan, klentheng, lan
liya-liyane. Saiki dolanan sing didol wis saka plastik lan saka pabrik sing wis
modern.
Wong
kang teka ana Pasar Kramat uga ana sing mampir ing sarean Dhusun Kramat. Sarean
kasebut durung dingerteni sapa sing duwe. Ananging ana kang nyebutake yen
sarean kuwi duweke leluhure Dhusun Kramat lan ana uga sing nyebutake yen sing
dikubur ana sarean kuwi kuku lan rambute Sunan Kalijaga.
Saliyane
kuwi, yen teka ana Pasar kramat karo bocah cilik utawa bayi, mula biyasane wong
tuwane menehi pilis ana sirahe anakke mau. Pilis kuwi yaiku kunir kang
didheplok nganti alus. Sabanjure ana uga sing unik, yaiku wong sing padha teka
ana pasar iki bakal tuku kembang kang isine ana kembang mawar, kenanga, kantol,
lan godhong pandhan. Kembang iki padha disebar ana dalan utawa ngarep lawang
melbu pasar. Akeh wong kang buwang kembang kanggo keslametan, ana uga sing
namung melu-melu nglakoni buwang kembang tanpa alesan tartamtu. Ananging, ora
ana ukuman kanggo wong sing ora nglakoni buwang kembang iki.
Ana
ing pojokan-pojokan pasar uga ana kothak amal. Ananging wong kang teka ana
Pasar Kramat ora diwajibake ngleboni kothak amal mau, namung saikhlase sapa
sing pengin infaq.
Ana
ing ngisor iki ana gambar-gambar kang nggambarake tradhisi Pasar Kramat sing
dijupuk saka sumber-sumber.
Gambar
1. Suwasanane ngarep Pasar Kramat
Gambar
2. Suwasana dodolan ing Pasar Kramat
Gambar
3. Bocah cilik sing sirahe diwenehi pilis karo wongtuwane nalika lunga ana
Pasar Kramat
Gambar
4. Maneka warna dolanan tradhisional sing biyen didol ana ing Pasar Kramat
Gambar
5. Kembang mawar, kenanga, kantil ,lan godhong pandhan sing disebar ana lawang
melbu Pasar Kramat
2)
Tradhisi Pasar Kramat nalika saiki
Tradhisi
Pasar Kramat nganti saiki isih dianakake. Wong-wong kang padha teka uga isih
akeh, sanajan ora serame biyen. Barang-barang kang disol uga wis ana beda,
kayata dolanan bocahsing wis ora tradhisional, banjur panganan kang wis akeh
sing dadi panganan pabrikan. Nalika biyen uga masyarakat isih numpak andhong
(dhokar), nanging saiki andhong wis saya arang ana lan sithik sing padha
numpak.
D.
Panutup
Tradhisi
Pasar Kramat ana ing Dhusun Kramat, Desa Congkrang, Muntilan, Magelang
dianakake saben dina Jum’at Pahing. Pengunjunge sing padha teka biyasane kanggo
nglaksanakake nadzare, yaiku nadzar yen arep lunga menyang Pasar Kramat nalika
wis kawujud kekarepane mari saka larane. Wong-wong mau padha ‘midang’ utawa
nikmati panganan sing ana ing Pasar Kramat mau. Panganan sing dadi ciri khas pasar
iki yaiku kupat lan srundeng sing dibungkus godhong gedhang. Bocah kang teka
ana pasar iki uga diwenenehi pilis ing bathuke karo wongtuwane. Pilis yaiku
kunir sing didheplok nganti alus. Wong-wong mau uga padha tuku kembang (mawar,
kenanga, kantil lan godhong pandhan) kanggo disebar ana dalan melbu Pasar
Kramat.
Pasar
Kramat saiki wis ngalami penggeseran lan wis saya maleh. Iki bisa kadelok saka
panganan lan dolanan sing didol nalika jaman biyen lan saiki. Nalika biyen
panganan utawa jajanan lan dolanane isih tradhisional, saiki wis pabrikan lan
luwih modern.
Daftar pustaka
Tim Penyusun Kamus Besar Bahasa. 2001. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta:
Balai Pustaka.
https://id.wikipedia.org/wiki/Tradisi. Di unduh tanggal 23-11-2015
http://jalanjogja.com/midang-nikmat-di-pasar-kramat/. Di unduh tanggal 23-11-2015
0 komentar:
Posting Komentar