makalah budaya jawa_nyadran

MAKALAH BUDAYA JAWA

NYADRAN WONTEN ING DHUSUN NGANTEN

 

I.                   PENDAHULUAN

A.    Menapa Nyadran Menika?

Tradhisi nyadran inggih menika tradhisi ingkang rutin dipunwontenaken nalika wulan sya’ban tanggal 25, kirang langkung 5 dinten saderengipun wulan pasa. Nyadran menika kangge nyambut wulan pasa kaliyan ngirim donga kangge leluhur utawi kulawarga ingkang sampun seda.

Wonten ing adicara menika para masyarakat sami mbeta sekul kaliyan laukipun dipunbungkus ngangge besek. Besek menika wadhah kothak ingkang dipundamel saking pring. Ananging samenika sampun kathah ingkang ngginakaken cething kangge panggenan sekul wau.

Wonten ing Dhusun Nganten, panggenan ingkang dipunginakaken kangge nyadran menika wonten ing lapangan ingkang dipun tutupi tratak. Lajeng ingkang ndherek adicara menika namung tiyang jaler kemawon, menawi tiyang setri wonten ing wingking ndamelaken dhaharan kangge para rawuh.

B.     Pundi Dhusun Nganten menika?

Dhusun Nganten menika salah satunggalipun dhusun wonten ing Desa Ngawen, kecamatan Muntilan, kabupaten Magelang. Wonten ing dhusun menika taksih kathah tradhisi ingkang dipunlaksanakaken kaliyan masyarakat, kadosta mapati, mitoni, lan sanesipun. Masyarakatipun inggih taksih guyub sanget. Menika saged dipunpirsani nalika wonten tiyang ingkang gadhah adiraca, sedaya masyarakat saged sami ndherek mbiyantu nyengkuyung adicara menika tanpa dipunaturi.

Wonten dhusun Nganten ugi taksih kathah alat transportasi ingkang tradhisional, inggih menika dhokar utawi andhong. Amargi wonten ing dhusun menika masyarakatipun kathah ingkang profesinipun kusir kaliyan tani.

C.    Karakteristikipun Tradhisi Nyadran.

Tradhisi nyadran wonten ing Nganten menika isinipun sami kaliyan nyadran wonten ing dhaerah sanes ingkang taksih setunggal kecamatan Muntilan. Ananging radi benten kaliyan dhaerah sanes, umpaminipun wonten dhaerah Ungaran utawi semarang. Ingkang dados benten menika saged saking isinipun lauk, panggenan kangge adicara menika, lan sanesipun.

Menawi wonten ing Nganten, nyadran menika dipunwontenaken saben setunggal warsa kangge nyambut wulan pasa. Panggenanipun nyadran menika inggih wonten lapangan, benten kaliyan dhaerah sanes ingkang panggenanipun wonten ing sakiwatengenipun pasarean.

Adicara nyadran menika para masyarakat biasanipun dipunjatah mbeta sekul kalih besek utawi cething, lajeng dipunkempalaken wonten ing satengahipun lapangan menika. Sekul wau laukipun warni-warni, kados tempe, tahu, tigan, daging ingkang dipunbacen utawi dipungoreng, lajeng wonten bakmi goreng lan capcai, ugi wonten sayur kentang campur krecek. Ananging samenika sampun kathah masyarakat ingkang ndamel laukipun boten warni-warni, namung ayam goreng kaliyan sambel kemawon, supados gampil ndamelipun.

Nyadran wonten dhaerahipun kula menika boten wonten dhaharan ingkang kedah dipunwontenaken utawi dhaharan ingkang dados syarat kados dhaerah sanes. Kangge tuladhanipun wonten ing dhaerah Ungaran, nyadran menika wonten dhaharan ingkang kedah wonten, inggih menika apem.

  

II.           PELAKSANAAN

Adicara nyadran kathah dipunlampahi wonten ing dhaerah-dhaerah ing Jawa Tengah, boten namung wonten ing dhaerah Muntilan, mliginipun Dhusun Nganten kemawon.

A.    Wekdal

Nyadran menika biasanipun wonten ing wulan sya’ban lan wonten ing sanes dhaerah ingkang dipunlaksanakaken ing wulan mulud lan rajab. Menawi wonten ing Dhusun Nganten menika dipunlampahi ing wulan sya’ban utawi wulan saderengipun wulan pasa. Tanggalipun inggihmenika tanggal 25 Sya’ban. Ananging wonten dhusun utawi desa ingkang nglampahi adicara menika saderengipun utawi sasampunipun tanggal 25 sya’ban, nanging taksih wonten ing wulan sya’ban. Menika miturut hasil rapat para panitia wonten ing dhaerah menika.

B.     Panggenan

Adicara nyadran wonten ing Nganten manika dipunlaksanakaken wonten ing lapangan ingkang dipuntutupi tratak. Menawi sanes dhaerah wonten ingkang dipunlaksanakaken wonten ing sakiwatengenipun pasarean utawi plataranipun mesjid.

C.    Kepanitiaan wonten Adicara Nyadran 

Adicara nyadran menika wonten panitianipun. Panitianipun dipunpendhet saking pengurus harian kumpulan RT kaliyan bapak-bapak ingkang biasanipun ndherek nyengkuyung nyadran menika. Dhusun Nganten menika wonten tiga RT, dados panitianipun dipunpendhet saking perwakilan tiga RT wau. Menawi ketuanipun inggih menika kepala dhusun utawi Kadhus Nganten.

III.        TATA CARA NYADRAN

Nyadran menika dipunwiwiti tabuh sanga enjing utawi langkung. Ibu-ibu sampun wiwit tabuh kalih utawi tiga enjing  masak kangge dhaharang ingkang badhe dipunkempalakenn wonten lapangan kaliyan ingkang badhe dipuncaosaken kangge sedherek-sedgerekipun. Nalika bibar subuh, lajeng dipunkirimaken marang sedherekipun ingkang benten kampung utawi dhaerah. Lajeng menawi sampun pungkas padamelan wonten ing dalem, para ibu ngempalaken ‘berkat’ (dhaharan ingkang dipunpanggenaken wonten besek utawi cething) wonten lapangan. Para ibu menika boten teras wangsul, nanging mbiyantu ndamelaken dhaharan kangge tamu-tamu menika.

Biasanipun ‘berkat’ ingkang dipunkempalaken wonten kalih besek, ingkang setunggal kangge para rawuh ingkang saking dhusun Nganten piyambak, lan setunggal malih kangge tamu saking sanes dhusun utawi tamu undhangan.

Adicara nyadran menika dipunwiwiti ngangge ceramah saking ustad utawi kyai, ingkang isinipun babagan keutamaan wulan pasa lan amalan ingkang kedah dipunlampahi nalika wulan pasa sarta sanesipun. Sabibaripun ceramah utawi pengaosan, dipunlajengaken dedonga sesarengan supados saged nglampahi pasa kanthi sae kaliyan donga kangge para leluhur utawi sedherek ingkang sampun seda.

Pungkasanipun adicara nyadran menika sedaya ‘berkat’ dipunbagekaken marang sedaya tamu kaliyan tiyang-tiyang ingkang mbetahaken. Lajeng para rawuh menika sami kondur.

IV.        TATA KRAMA

Wonten ing adicara nyadran ing dhusun Nganten menika boten wonten larangan utawi anjuran khusus ingkang kedah dipunlampahi.

V.           PENUTUP

Simpulan

Tradhisi  nyadran menika dipunlaksanakaken wonten wulan sya’ban tanggal 25 saderengipun wulan pasa. Adicara menika isinipun donga sesarenagan kangge nyambut wulan pasa. Nyadhran ingkang wonten Dhusun Nganten, Desa Ngawen, Kecamatan Muntilan, Kabupaten Magelang menika panggenanipun wonten lapangan, boten wonten ing sakiwatengenipun sarean. Wonten ing adicara menika ibu-ibu sami mbeta ‘berkat’, inggih menika sekul kaliyan lauk kados tahu utawi tempe bacem, capcai, bakmi goreng kaliyan sambel kentang lan krecek ingkang dipunlebetaken besek utawi cething. Berkat menika dipunkempalaken wonten tengah lapangan.

Adicara menika dipunrawuhi kaliyan warga dhusun Nganten piyambak kaliyan tamu ingkang dipunundhang saking sanes dhusun. Adicara dipunwiwiti ngangge ceramah utawi pengaosan, lajeng donga sesarengan supados saged pasa kanthi sae kaliyan dongakaken sedherek ingkang sampun seda. Adicara dipunpungkasi kaliyan pembagiyan berkat menika lan sami pamit kondur.